Kupując lampy do domu, raczej nie patrzymy na nie w kategorii fascynującego wynalazku ani nie rozważamy, dlaczego działają tak, a nie inaczej. Dopiero, gdy nastąpi awaria i zabraknie prądu, zaczynamy zastanawiać się, jak nasi przodkowi radzili sobie bez lamp.
Lampy są wynalazkiem stosunkowo świeżym. Pierwsza lampa (naftowa) zapłonęła w 1853 roku. Jednak udane próby opanowania przez człowieka światła miały miejsce już milion lat temu. Gatunek Homo sapiens jeszcze nie istniał, ale ogień opanował jego przodek, Homo erectus. Pierwszym krokiem w kierunku ujarzmienia ognia był kontrolowany zapłon, uzyskiwany dzięki tarciu lub krzesaniu iskier. Ogień odstraszał zwierzęta, pozwalał się ogrzać i przygotować posiłek. Sprzyjał również zacieśnianiu relacji międzyludzkich. Następne próby dotyczyły przenoszenia ognia (i światła) w inne miejsca. Tak powstały pochodnie, które w kolejnych wiekach były stopniowo udoskonalane, aby wydłużyć czas świecenia. Starożytni Grecy i Rzymianie posługiwali się świecami z łoju. Wosk pszczeli zaczęto wykorzystywać do produkcji świec dopiero w średniowieczu, jednak były one zarezerwowane wyłącznie dla najzamożniejszych. Do XVIII wieku podjęto wiele prób ulepszania dotychczasowych wynalazków. Epoka renesansu przyniosła pewien przełom. Leonardo da Vinci opracował kilka projektów poprawiających świecenie. Girolamo Cardano, chcąc udoskonalić lampę olejną, umieścił zbiorniczek z olejem powyżej płonącej końcówki knota, co zwiększyło jasność płomienia. Tak powstały pierwsze lampy wiszące i kinkiety, ponieważ lampy olejne zaczęto wieszać pod sufitami i na ścianach w domach. Coraz popularniejsze stawały się także świece i świeczniki.
Przełom w dziedzinie oświetlenia ulicznego - lampy gazowe
Na rewolucyjne rozwiązanie trzeba było czekać aż do 1792 roku, kiedy to William Murdoch oświetlił swój dom lampą gazową, zasilaną gazem z produkcji koksu. Płomyk był jednak bardzo mały. 17 lat później, lampy gazowe oświetlały już Londyn, a 10 lat później – Paryż. Były to pierwsze lampy wykorzystywane na tak dużą skalę.
Przełom w dziedzinie oświetlenia domowego - lampy naftowe
Za jeden z najważniejszych wynalazków w dziedzinie oświetlenia uważa się lampę naftową, opracowaną przez Ignacego Łukasiewicza w 1853 roku. Lampy naftowe składały się z metalowego zbiornika na naftę, zanurzonego w nim knota oraz blaszanego cylindra z wyciętymi okienkami, które zapewniały dopływ powietrza i odprowadzanie spalin. Były to lampy stołowe, które dzięki uchwytowi umożliwiały wygodne przenoszenie. W kolejnych latach ulepszano lampę naftową, by w końcu rozpocząć jej produkcję na masową skalę.
Lampy z żarówkami
Naukowcy, zwykle metodą prób i błędów, intensywnie pracowali nad konstrukcją żarnika. Joseph Wilson Swan jako pierwszy wykorzystał w tym celu włókno węglowe. Jego pracami zainspirował się Thomas Edison, który w 1879 roku wynalazł pierwszą, elektryczną żarówkę z węglowym żarnikiem. W ten sposób ludzkość wkroczyła w nową epoką - erę oświetlenia elektrycznego. W kolejnych latach udoskonalano żarówkę. W latach 30’ XX wieku miała już dwuskrętny żarnik, znany do dzisiaj.
Świetlana przyszłość lampy
Od miliona lat człowiek z powodzeniem panuje nad światłem, poszukując coraz lepszych źródeł oświetlenia i udoskonalając dotychczasowe wynalazki. Dzisiaj lampy stają się coraz bardziej designerskie i energooszczędne. Są też dedykowane konkretnym zadaniom. Mamy lampy podłogowe, stojące, ścienne, wiszące – każda pełni inną funkcję. Są lampy do łazienki, odporne na wilgoć i lampy do salonu. W jakim kierunku podąży rynek oświetleniowy w kolejnych latach? Czekamy z niecierpliwością.
